Jonge kinderen moeten leren dat geld niet aan bomen groeit of gratis uit de pinautomaat komt. Met deze tips maak je ze geldbewust.
Geldzaken zijn ingewikkeld. Dat geldt voor volwassenen, maar nog meer voor kinderen. Het is daarom belangrijk ze vroeg voor te bereiden op hun financiële toekomst. Zeker nu sparen en uitgeven steeds digitaler wordt. Maar waar begin je als goedbedoelende ouder? En hoe leer je een kind verstandig omgaan met geld? We vroegen twee financieel experts naar de beste manier om je kroost geldbewust te maken. Dit is hun advies.
1. Begin vroeg
Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt voor veel zaken in het leven, maar voor geld al helemaal. „Hoe eerder kinderen leren omgaan met geld, hoe beter het is”, zegt Karin Radstaak van budgetvoorlichter Nibud. „Want kinderen die op vroege leeftijd verstandig leren omgaan met geld, komen later minder snel in de financiële problemen.”
Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat volwassenen die dit als kind niet van hun ouders hebben geleerd, twee keer zo vaak betalingsachterstanden hebben. Betalingsproblemen komen bij deze groep zelfs drie keer zo vaak voor.
2. Maak geld zichtbaar
Vroeger zagen kinderen hun ouders bij het betalen geld uit de portemonnee halen, het verschuldigde bedrag uittellen en wisselgeld ontvangen. Kinderen van nu groeien op in een wereld waar geld bijna onzichtbaar is. Ouders betalen contactloos, shoppen op het internet en bankieren met een app. Ouderwets munt- en briefgeld komt er haast niet meer aan te pas.
„Zorg er daarom voor dat je kind thuis leert omgaan met contant geld”, zegt Hilde Krens van Eurowijs.nl, een uitgebreide website met gratis lesmateriaal over sparen en uitgeven voor het basisonderwijs. „Laat jonge kinderen verschillende munten zien, speel winkeltje met ze en neem ze mee als je gaat pinnen. Leg daarbij uit wat je doet en dat het geld niet kosteloos uit de muur tevoorschijn komt, maar afkomstig is van je bankrekening.”
3. Geef zakgeld
Zakgeld is voor kinderen een goede manier om te oefenen voor later. De beste leeftijd om daarmee te beginnen, is volgens Radstaak 6 jaar. „In groep drie van het basisonderwijs leren kinderen rekenen en eenvoudige sommetjes maken. Daardoor begrijpen ze de waarde van geld al een beetje.”
Het is daarbij belangrijk om duidelijke afspraken met je kroost te maken. „Bespreek hoe lang ze met het geld moeten doen, welk bedrag ze vrij mogen besteden en hoeveel ze moeten sparen”, zegt Krens. „Maar ook wat ze zelf van hun zakgeld moeten betalen, bijvoorbeeld beltegoed voor de mobiele telefoon of cadeaus voor jarige vriendjes.”
Krens, moeder van twee zoons, gaf haar kinderen al op jonge leeftijd zakgeld. De ene helft kregen ze contant, de andere helft werd op een bankrekening gestort. De pinpassen zaten veilig in haar portemonnee, maar kwamen tevoorschijn als haar kinderen iets wilden kopen. „Op die manier raakten ze bekend met het digitale betaalverkeer en het idee van onlinebankieren.’’
4. Laat ze fouten maken
Fouten maken mag. Sterker nog: fouten maken moet, benadrukt Radstaak. „Zakgeld is leergeld. Miskopen op jonge leeftijd zijn waardevol. Daardoor leren ze grenzen kennen, keuzes maken en budgetteren. Dus laat kinderen zelf bepalen waaraan ze het vrij te besteden deel van hun zakgeld uitgeven.”
Ook belangrijk: zakgeld moet niet gezien worden als beloning of straf. Daarmee verliest het zijn opvoedkundige waarde: het leren omgaan met geld. „Zakgeld moet je zien als een overeenkomst, zoals je die zelf hebt met een werkgever. Die mag ook niet zomaar je loon inhouden als je iets fout hebt gedaan’’, legt Krens uit.
5. Is het zakgeld op, dan is het ook echt op
Ouders zijn snel geneigd om bij te springen als hun kinderen geld tekort komen. „Maar als je dat structureel doet, dan stoppen ze met sparen, want pa of ma betaalt toch wel”, vertelt Krens. „Het is dus beter en leerzamer dit niet te doen.”
Ook Radstaak raadt ouders af hun kroost geld voor te schieten. „Het is moeilijk om als ouder je kind wat te weigeren, maar ze moeten leren planmatig met geld om te gaan. Is het zakgeld op, dan is het ook echt op.’’
6. Laat ze zelf beslissen
Voor kinderen is sparen en het stellen van langetermijndoelen moeilijk. Dat komt omdat de hersenen nog niet ver genoeg ontwikkeld zijn. „Laat een kind dus niet maanden of jaren geld opzijzetten”, adviseert Krens. „Maar houd het simpel, zodat het leuk blijft en het sparen daadwerkelijk wordt beloond.”
Kinderen die hun spaardoel sneller willen bereiken, kun je tegen betaling klusjes in huis laten doen. „Maar je kunt bijvoorbeeld ook samen oude spulletjes verkopen op een rommelmarkt. Dat levert een extra zakcentje en waardevolle, economische lessen op.’’
‘Geldzaken, het is een hoop jongeren te veel’
Maatschappelijk werker Yvonne Busser ziet veel jongeren met geldproblemen. Ze onderstreept het belang van een goede financiele opvoeding. „Het is moeilijk om jongeren op latere leeftijd nog geldbewust te maken.’’ Ze kan het weten, want als maatschappelijk werker en budgetcoach werkt Busser dagelijks met jongeren die schulden hebben of rood staan. Ze delen vaak hetzelfde verhaal. „Thuis werd er niet over geld of sparen gesproken en werd alles door de ouders geregeld.”
De gevolgen zijn ernstig. Busser: „Ik zie jongeren die op hun 18de geen idee hebben hoe de simpelste dingen werken en totaal verbaasd zijn over wat er allemaal op ze afkomt. Plots krijgen ze te maken met een zorgverzekering, is er huur te betalen en moeten ze hun belastingzaken regelen. Het is een hoop jongeren te veel, met alle gevolgen van dien.”
Volgens Busser zijn veel problemen te voorkomen met een gedegen financiële opvoeding. „Die leert kinderen zelfstandig te zijn en planmatig met geld om te gaan, zodat ze op latere leeftijd hun eigen boontjes kunnen doppen.”
